Τοποθέτηση αντλιών έγχυσης φαρμάκων

Αντλίες έγχυσης φαρμάκων

Η τοποθέτηση αντλίας ενδορραχιαίας έγχυσης φαρμάκων, γίνεται προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο χρόνιος έντονος πόνος. Αποτελεί σύγχρονη, ελεγμένη, ασφαλή θεραπευτική επιλογή. Λήπτης μιας τέτοιας αντλίας, είναι ο ασθενής που δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα όταν αυτά λαμβάνονται σε πόσιμη ή ενέσιμη μορφή, ή έχει σοβαρές παρενέργειες λόγω υψηλής δόσης φαρμάκου για να αντιμετωπιστεί ο πόνος, είτε λόγω άλλων συνοδών προβλημάτων.

Η τοποθέτηση αντλίας έγχυσης αναλγητικών φαρμάκων απευθύνεται σε ασθενείς με πολύ έντονο πόνο που δεν οφείλεται σε κακοήθεια, αλλα και σε ασθενείς με πολύ έντονο πόνο που οφείλεται σε κακοήθεια. Προσφέρει αύξηση της κινητικότητας και βελτίωση της ποιότητας ζωής, τόσο σε άτομα που έχουν καθημερινή κινητικότητα, όσο και σε ασθενείς σε κατάκλιση.

Σε όλες τις περιπτώσεις, η τοποθέτηση γίνεται από τον Νευροχειρουργό, μετά από την απαιτούμενη διαδικασία ελέγχου καταλληλότητας του ασθενούς.

Η θεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση υποδόριας αντλίας μέσω της οποίας γίνεται η στοχευμένη χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα φάρμακα να χορηγούνται σε πολύ μικρότερη δόση και είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματικά. Ενδεικτικά, η απαιτούμενη μέσω αντλίας ημερήσια δόση μορφίνης είναι 15 – 20 φορές μικρότερη από την χορηγούμενη από το στόμα δόση με αποτέλεσμα και ο κίνδυνος εξάρτησης να είναι εξαιρετικά μικρός.  

Φάρμακα χορηγούμενα μέσω αντλίας, είναι μορφίνη και υδρομορφίνη, η μπουπιβακαίνη και η κλονιδίνη για ασθενείς με έντονο νευροπαθητικό πόνο ή ο συνδυασμός κάποιων από τα παραπάνω,  η φεντανύλη, η μιδαζολάμη και η μπακλοφένη για τον πόνο που προκαλεί η σπαστικότητα.

Δοκιμαστική περίοδος ελέγχου καταλληλότητας

Πριν από την επέμβαση τοποθέτησης της αντλίας, πρέπει στους ασθενείς που κατ΄ αρχήν κρίνονται ως κατάλληλοι με διάφορα κριτήρια, να προκύψει διαπιστωμένη ικανοποιητική βελτίωση του πόνου, μετά την δοκιμαστική χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων, μέσω οσφυονωτιαίας παρακέντησης που διενεργείται από τον Νευροχειρουργό.

Η δοκιμαστική χορήγηση γίνεται σε περίοδο τριών ημερών, με προοδευτική αύξηση της δόσης, ενώ καταγράφεται η ένταση του πόνου. Εάν ο πόνος σύμφωνα  με την Κλίμακα  Visual Analogue Scale (VAS), μειώθηκε τουλάχιστον κατά 50% χωρίς επιπλοκές, τότε ο ασθενής είναι υποψήφιος για την  τοποθέτηση αντλίας. Αλλά ακόμη και μετά την τοποθέτηση της αντλίας, εάν προκύψει πρόβλημα η διαδικασία είναι πάντα αναστρέψιμη.

Μόνιμη τοποθέτηση της αντλίας

Η τοποθέτηση της αντλίας διενεργείται στο χειρουργείο από εξειδικευμένο σε αυτές τις τεχνικές Νευροχειρουργό, με τον ασθενή σε γενική αναισθησία. Περιλαμβάνει την εισαγωγή του καθετήρα (σωληνάκι)  που οδηγείται στο νωτιαίο σωλήνα, στην οσφυική χώρα, όπου διαπερνά την μεμβράνη του μηνιγγικού σάκου για να καταλήξει στο εσωτερικό του, που περιέχει εγκεφαλονωτιαίο υγρό και περιβάλλει τον νωτιαίο μυελό. Ο καθετήρας ενώνεται με την αντλία χορήγησης του φαρμάκου, η οποία εμφυτεύεται στον υποδόριο χώρο στο πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα, συνήθως δεξιά, λίγο πιο χαμηλά από το ύψος της μέσης.

Η αντλία έχει περίπου το μέγεθος ενός κινητού τηλεφώνου. Περιέχει χώρο αποθήκευσης του φαρμάκου,  μηχανισμό προώθησης του φαρμάκου, ηλεκτρονικό λογισμικό για να ελέγχεται η ροή του φαρμάκου μέσω της αντλίας.  Η αντλία διαθέτει μηχανισμό προειδοποίησης όταν η ποσότητα φαρμάκου στο χώρο αποθήκευσης, μειωθεί και πρέπει να αναπληρωθεί. Διατίθενται διαφόρων τύπων αντλίες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, αναλόγως των εξατομικευμένων αναγκών του ασθενούς. Μπορεί να είναι μηχανικές σταθερής ροής και ηλεκτρικές προγραμματιζόμενης ροής.

Ο έλεγχος για τη λειτουργία της αντλίας, γίνεται με ειδική συσκευή έξω από το σώμα του ασθενούς, όπως π.χ. γίνεται και για τον έλεγχο της λειτουργίας του βηματοδότη.

Το φάρμακο διοχετεύεται εκλεκτικά και σε προγραμματισμένη δοσολογία κατευθείαν στο σημείο του νωτιαίου μυελού που έχει επιλεγεί, με αποτέλεσμα την καλύτερη αποτελεσματικότητα και ελάχιστες παρενέργειες. Μετεγχειρητικά, με συσκευή τηλεμετρίας  αναπροσαρμόζεται όσο συχνά χρειάζεται η δοσολογία, ώστε να επιτυγχάνεται το προσδόκιμο αποτέλεσμα. 

Η  μόνιμη τοποθέτηση της αντλίας μπακλοφένης βοηθά στη μείωση της διέγερσης των κινητικών νευρώνων, με αποτέλεσμα να μειωθεί η μυϊκή σύσπαση. Ενδείκνυται για τη σπαστικότητα των άκρων λόγω εγκεφαλικής παράλυσης, εγκεφαλικών επεισοδίων ή εγκεφαλίτιδας, σε βλάβη εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού, στην πολλαπλή σκλήρυνση, σε ασθενείς με μεταβολικές ασθένειες.

Μετά την εμφύτευση, απαιτείται συνεργασία με τον ασθενή ή τους οικείους του, προκειμένου να μην υπάρξουν επιπλοκές από την υπερδοσολογία ή την απότομη διακοπή του φαρμάκου λόγω δυσλειτουργίας αντλίας, απόφραξης ή μετακίνησης του καθετήρα. Η  χορηγούμενη δόση αρχικά, τον πρώτο χρόνο ελέγχεται και στη συνέχεια  συνήθως σταθεροποιείται. Επειδή συχνά οδηγεί στην εξάλειψης των επώδυνων μυϊκών σπασμών, καθίσταται εφικτή η συνδρομή της φυσιοθεραπείας.

Η  μόνιμη τοποθέτηση της αντλίας έγχυσης μορφίνης ενδείκνυται για τον διάχυτο καρκινικό πόνο, αλλά και για κάθε άλλο έντονο μετεγχειρητικό ή νευροπαθητικό πόνο. Με την τοποθέτηση της αντλίας συνεχούς υπαραχνοειδούς έγχυσης μορφίνης απευθείας στο νευρικό σύστημα, επιτυγχάνονται μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκου με περισσότερο στοχευμένη δράση και ελαχιστοποιούνται οι ανεπιθύμητες παρενέργειες από την από του στόματος χορήγηση .

Η τοποθέτηση αντλίας, ενέχει πάντα τον κίνδυνο επιπλοκών. Τέτοιοι κίνδυνοι είναι αυτοί της λοίμωξης ή θραύσης του καθετήρα και εκροή εγκεφαλονωτιαίου υγρού ή φαρμάκου στον υποδόριο χώρο.  Επίσης μπορεί να υπάρξει δυσλειτουργία της αντλίας ή ρωγμή του καθετήρα με αποτέλεσμα να μη φθάνει η προγραμματισμένη δόση φαρμάκου στο επιλεγμένο σημείο με αποτέλεσμα ο ασθενής να παρουσιάσει υποτροπή του πόνου. Η εκτεταμένη εμπειρία του θεράποντος ιατρού περιορίζει την πιθανότητα επιπλοκών και εξασφαλίζει το καλύτερο αποτέλεσμα για τον ασθενή.